Stary Kraków

12.11.200708:22

 

 

STARY KRAKÓW (niem. Alt Krakow).

 

 

Liczba ludności-292

Powierzchnia-4867 ha

 

 

LOKALIZACJA

 

Stary Kraków to wieś sołecka położona na północnym krańcu gminy, oddalona od Sławna o ok.9 km. Sąsiednie miejscowości to: Kowalewiczki(gm.Darłowo), Radosław. Wieś leży na terenie urozmaiconym pod względem topograficznym i hydrograficznym. Jest to pofałdowany obszar polodowcowy z ciekiem wodnym opływającym wieś od północy i wschodu, stanowiącym dopływ Wieprzy. Na płn.-zachód od wsi zlokalizowane są 3-zagrodowe wybudowania dawnego Urzędu Leśnego (Nadleśnictwa) St. Kraków.

 

 

HISTORIA(pierwsza wzmianka 1230r.)

 

Stary Kraków jest jedną z najstarszych wsi regionu; pierwsza wzmianka pochodzi co prawda z 1230r., kiedy to joannici przejmowali wsie Stary Kraków, Mazów, Swołowo, Kosierzewo, Kanin.

O metryce wsi świadczy niewątpliwie typ układu ruralistycznego: ulicowo-placowy oraz nazwa Krakow ( czy Cracau), pochodząca od pierwszych słowiańskich właścicieli.

 

Podczas wojny trzydziestoletniej (1618-1648) wieś silnie ucierpiała; ale już w 1666r. Wg spisu podatkowego zalicza się do największych wsi.

Przypuszczalnie na pocz. XIX w. Powstała siedziba administracji leśnej, ówczesne Nadleśnictwo obejmowało 4158 ha.

W 1939r. , wieś liczyła 383 mieszkańców; było 16 gospodarstw powyżej 10ha i 20 gospodarstw poniżej 10 ha i 12 robotników leśnych; powierzchnia gospodarstwa parafialnego wynosiła 20 ha.

Ludność niemiecka opuściła Stary Kraków w 1946r. Zasiedlony przez przesiedleńców z różnych terenów polski.

 

 

WIEŚ WSPÓŁCZESNA

 

Historycznie ukształtowany układ przestrzenny Starego Krakowa w wysokim stopniu analogiczny do historycznego z k. XIX w. I I.30 XX w. Jak wcześniej wspomniano warunki topograficzne zdeterminowały jego formę i określiły dalszy rozwój przestrzenny-pierwotnie placowy, ewoluujący w kierunku układu ulicowo-placowego. Z uwagi na wysoką wartość historycznego układu ruralistycznego obejmuje się go strefą „A” ochrony konserwatorskiej.

Obecnie nie istnieją ;młyn, i przysiółek robotników leśnych na zachód od wsi; zachowały się natomiast na płd.-wschód od Starego Krakowa.

 

ZABUDOWA

 

Zabudowa zagrodowa-dominująca pierwotnie w obrębie historycznego układu ruralistycznego. Niejednokrotnie wyburzeniu uległy całe zagrody. Szczególnie ucierpiała pierzeja wschodnia. Tym niemniej są to tak cenne obiekty, że większość z nich znajduje się w ewidencji konserwatorskiej a część winna podlegać pełnej ochronie konserwatorskiej.

Zabudowania d. Nadleśnictwa obecnie 2-budynkowe, wzniesione w 1 ćw. XX w. Z cegł ceramicznej. Budynek administracyjno-mieszkalny 2 kondygnacyjny, posadowiony kalenicowo na froncie parceli.

 

 

ELEMENTY FUNKCJONALNE WSI

 

• Kościół, Cmentarz

  Kościół-materiały źródłowe wymieniają kościół w Starym Krakowie już w XIII w. Jako obiekt wzniesiony przez joannitów. Formalnie jest to obiekt gotycki, wieżowy, jednonawowy.. Obiekt podlega pełnej ochronie konserwatorskiej, a wraz z terenem dawnego cmentarza przykościelnego i układem ruralistycznym objęty strefą „A” ochrony

  Cmentarz przykościelny-zlokalizowany wokół kościoła o nieregularnym planie, teren splantowany, brak śladów nagrobków, cenny starodrzew, objęty strefą „A” ochrony konserwatorskiej. Na cmentarzu przykościelnym zlokalizowany pomnik ofiar I wojny światowej.

  Cmentarz wiejski poewangelicki ( nieczynny) i komunalny -czynny, zlokalizowany na północ od wsi. Regularna działka od północy ogranicza koryto Wieprzy.

• Obiekty użyteczności publicznej

  Szkoła-pierwotnie zlokalizowana, wzniesiona ok. 1910 r., w południowej części pierzei zachodniej głównego układu ruralistycznego;obiekt murowany z dostawioną od południa przybudówką. Wskazany do ochrony punktowej.

  Gospoda i punkt pocztowy-obecnie budynek mieszkalny,ryglowy, wzniesiony ok. Poł. XIX w. Obiekt w ewidencji konserwatorskiej, współczesny pawilon w centralnej części wsi.

  Sala wiejska- murowana, wzniesiona na pocz. Xxw., wskazana do ochrony punktowej.

• Przemysł, technika

  Młyn-zachowany budynek mieszkalny z częścią młyńską w zabytkowej zagrodzie, zlokalizowanej na północnym krańcu wsi, nad niewielkim strumieniem (dopływ Wieprzy). Zabudowania wnioskowane do wpisu do rejestru zabytków.

• Zieleń komponowana, elementy krajobrazowe

  Park leśny.

 

 

ZAGROŻENIA KRAJOBRAZU KULTUROWEGO

 

• Stary Kraków należy-bez wątpienia do najcenniejszych wsi nie tylko gminy Sławno, ale i całego regionu. Jest to jeden z najstarszych układów ruralistycznych-prawdopodobnie okolnicowych, którego następny rozwój determinowały warunki topograficzne.

• Niestety na przestrzeni ostatnich 20 lat doszło do szczególnie nasilonej destrukcji tradycyjnej zabudowy ryglowej. Część zabudowy uległa daleko idącej dewaloryzacji, czego najbardziej jaskrawym przykładem jest zniszczenie XVIII-wiecznego budynku mieszkalnego.

• Bezwzględnie konieczna jest ścisła współpraca powiatowego nadzoru budowlanego ze służbami konserwatorskimi w celu ochrony zabytkowej substancji tradycyjnego budownictwa wiejskiego w Starym Krakowie. Ustawienie tablicy „ Kraina w kratę” nie może być jedną formą „ochrony”. Tym bardziej, że w miejscowości mamy do czynienia także z pozytywnymi przykładami ludzkiej inwencji.