RZYSZCZEWO ( niem.Ristow)

Liczba ludności-400

Powierzchnia-1086 ha

LOKALIZACJA

Rzyszczewo jest wsią sołecką, położoną na zachodzie gminy, oddaloną od Sławna o ok. 6 km. Sąsiednie miejscowości to:Rzyszczewko, Bobrowice, Karwice.

Wieś położona na obszarach polodowcowych, na lekko pofałdowanym terenie, otoczona terenami uprawnymi, przez północną część przepływa niewielki ciek wodny stanowiący dopływ Moszczenicy.

HISTORIA (pierwsza wzmianka 1317r.)

Wieś o metryce średniowiecznej, prawdopodobnie już XIII-wieczna; po raz pierwszy wymieniana w źródłach w 1317r.; kiedy to w obrębie Ziemi Sławieńskiej wchodziła w skład Księstwa Zachodniopomorskiego. W okresie tym istniał już kościół Rzyszczewo należało wówczas-najprawdopodobniej- do najstarszego syna Gneomara Dobeschnitza Johannesa de Ristow.

Rzyszczewo zawsze należało do najważniejszych wsi w regionie; w 1784r. Były tu 3 folwarki, młyn wodny, cegielnia, dwie owczarnie, 9 gospodarstw chłopskich, 3 chałupników, kuźnia. W 1804r. W matrykule lennej jako właściciel figuruje Friedrich Leberecht v. Steinkeller z boleszewa. W wyniku koneksji rodzinnych majątek przeszedł na rzecz rodu von Bonin, a w 1835r. Nabył go- przypuszczalnie-agronom, niejaki Mellenthin. W 1873r. Rzyszczewo kupił Johannes Gloxin.

W marcu 1945r. Do majątku wkroczyli Rosjanie i na terenie majątku założyli kołchoz wojskowy istniejący do 1950r. Gospodarstwa indywidualne zostały przejęte przez Polaków tuż po zakończeniu II wojny swiatowej;wg Vollacka ostatni Niemcy wyjechali z Rzyszczewa dopiero w 1957r.

WIEŚ WSPÓŁCZESNA

Współcześnie układ przestrzenny Rzyszczewa w wysokim stopniu analogiczny do historycznego. Jest to układ ulicowy, zorientowany na osi SW-NNE, z wyraźnym podziałem na ulicową część wiejską i pozostałości po zespole folwarczno-rezydencyjno-parkowym wypełniającym pierwotnie szczelnie część północną układu przestrzennego.

Wyburzeniu uległy praktycznie wszystkie obiekty kubaturowe obu dziedzińców gospodarczych; w I. 70 XX w. Rozebrano pałac a na jego miejscu pobudowano dom jednorodzinny.

Jedynym komponentem pierwotnego zespołu pozostał park pałacowy; krajobrazowy, założony ok. Połowy XIX w. Z wykorzystaniem naturalnych warunków topograficznych i rodzimego drzewostanu. Z uwagi na walory kulturowo-krajobrazowe wyznacza się strefę „K” ochrony konserwatorskiej.

ZABUDOWA

Zabudowa zagrodowa odzwierciedlająca niegdyś historycznie ukształtowane podziały własnościowe obecnie w Rzyszczewie o charakterze zanikającym. Zachowało się tu kilka zamknietych zagród czworobocznych, pochodzących z 1 połowy XIX w., oraz nieliczne zagrody 3-budynkowe, o układzie w kształcie „podkowy” z otwarciem w stronę drogi.

Historyczne formy zabudowy:

1.Domy mieszkalne w zagrodach pełnorolnych

-chałupy lokowane kalenicowo w głębi zagrody, ryglowe, nakryte dachami 2-spadowymi, także z wstawkami

-chałupy lokowane szczytem do drogi, ryglowe, murowano-ryglowe,

-budynki mieszkalne murowane,

2.Budynki inwentarskie-lokowane najczęściej po bokach siedliska, zróżnicowane materiałowo i chronologicznie; w tym wielokrotnie przebudowywane

-ryglowe i murowano-ryglowe

-murowane

-obiekty ryglowe

3. stodoły oraz budynki stodolno-inwentarskie-lokowane często szczytem do drogi

Zespół folwarczny

Podwórze folwarczne.

Pałac-wyburzony w 1977r.

Kolonia mieszkalna-robotników folwarcznych podobnie jak cały zespół folwarczny uległa poważnej destrukcji: część obiektów została wyburzona, zastąpiona nowymi obiektami.

ELEMENTY FUNKCJONALNE WSI

• Instytucje kościelne

  Kościół-filialny w Rzyszczewie p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP istniał już, prawdopodobnie w XIII w., zlokalizowany w części północnej układu przestrzennego, stanowi jego najcenniejszy element wraz z cmentarzem przykościelnym objęty strefą „A” ochrony konserwatorskiej.

  Cmentarz przykościelny- obecnie splantowany, bez sladów nagrobków: dawny pomnik poświęcony ofiarom I wojny obecnie zwieńczony figurką MB.

  Cmentarz poewangelicki-nieczynny, zlokalizowany na płd.-zachód od kościoła po zachodniej stronie drogi wiejskiej.

  Plebania-posadowiona na froncie dawnego gospodarstwa parafialnego. Jest to murowany budynek, wzniesiony w 4 ćw. XIX w., nakryty dachem dwuspadowym. Mimo przebudowy wnioskowany do ewidencji konserwatorskiej.

• Zieleń komponowana, elementy krajobrazowe

  Park dworski-krajobrazowy, założony ok. poł.XIXw., z wykorzystaniem naturalnych warunków topograficznych i rodzimych gatunków drzew. Jest to praktycznie ostatni cenny komponent dawnego zespołu folwarczno-rezydencyjno-parkowego i z uwagi na jego walory winien podlegać pełnej ochronie konserwatorskiej; objęty strefą „K” ochrony konserwatorskiej.

ZAGROŻENIA KRAJOBRAZU KULTUROWEGO

• Rzyszczewo należy do wsi szczególnie zagrożonych destrukcją historycznej zabudowy. Dotyczy to zwłaszcza założenia folwarczno-rezydencyjno-parkowego. Nie bez znaczenia jest fakt, że do 1950r. Funkcjonował tu kołchoz pod zarządem Armii Czerwonej. Jeszcze w 1997r. Istniała część zabudowy gospodarczej; podczas wizji lokalnej w 2003r. Można było jedynie potwierdzić całkowitą destrukcję założenia folwarczno-rezydenckiego w Rzyszczewie- pałac wyburzono jeszcze w I.70 XX w.

• park dworski wymaga pilnych prac zabezpieczających

• tradycyjna( ryglowa) zabudowa chłopska ulega w szybkim stopniu dewaloryzacji.

  Szczególnie widoczne jest to w obrębie kompozycji elewacji chałup: nowe przeprucia okienne, zamurowywanie wejść frontowych; tynkowanie obiektów. Do wyjątków należą całościowo zachowane obiekty.

• Powstają nowe obiekty kubaturowe- np. W pobliżu kościoła, 2-kondygnacyjny, wielorodzinny budynek mieszkalny- nie nawiązujący w żaden sposób do historycznych wzorców.