Noskowo

09.11.200713:27

Noskowo (niem. Notzkow)

Liczba ludności-499

Powierzchnia-1179 ha

LOKALIZACJA Noskowo- to wieś sołecka leży na płn.-wschodnim krańcu gminy, oddalona od Sławna o ok. 9km i ok. 15km na zachód od Słupska. Sąsiednie miejscowości to: Wrześnica , Komorczyn, Warszkówko. Wieś skomunikowana z drogą E-28. Miejscowość położona na rolniczym terenie, od płd.-zach. przepływa niewielki ciek stanowiący dopływ Wieprzy.

HISTORIA (pierwsza wzmianka 1317r.) Wieś o metryce średniowiecznej, po raz pierwszy wymieniana w dokumencie książąt Bogusława, Barnima i Warcisława, w którym potwierdzają Sławnu jego wolnościi przywileje-pod dokumentem jako świadek pojawił się „Stanislaus de Nossikow”, z pieczęci wynika , że należał on do rodu von Pirch. Następnie lenno przeszło na własność rodu von Natxmer, w jej posiadaniu pozostawało do połowy XVII w.; od 1656r. Majątek podzielony na części należał do rodziny von Zitzewitz. W 1765r. Noskowo uzyskało prawa majątku alodialnego. W 1784r. We wsi było 9 gospodarstw chłopskich, 2 półchłopskie, działała kuźnia, szkoła. W okresie międzywojennym areał uprawny Noskowa wynosił 1255 ha, z czego do majątku należało 813ha, hodowano głównie bydło oraz owce; do majątku należało 185 ha lasu. We wsi działały m.in.: kuźnia, wiatrak (koźlak, przed 1939r.przestawiony na napęd elektryczny), stolarnia, gospoda, sklep kolonialny, kasa oszczędnościowo-pożyczkowa, straż pożarna, związek śpiewaczy i sportowy, mleczarnia w ramach spółdzielni mleczarskiej w Sławnie. Po wkroczeniu do Noskowa Rosjan w folwarku ustanowiono komendaturę wojskową i powołano wojskowy kołchoz istniejący do 1947r. W końcu 1947r. Wieś zasiedlili polscy przesiedleńcy; w majątku utworzono PGR. W połowie 1950r.ostatni Niemcy opuścili Noskowo. Po powstaniu PGR-u pałac kilkakrotnie zmieniał swoją funkcję: mieścił się tu m.in. Hotel junaków OHP, przedszkole i mieszkania. Po likwidacji PGR majątek w zasobach AWRSP, obecnie dzierżawiony.

ELEMENTY FUNKCJONALNE WSI Cmentarze Cmentarz wiejski-zlokalizowany w znacznym oddaleniu na południe od wsi, założony w 1885r. Wcześniej korzystano z cmentarza w Tychowie. Majątek Opis kompozycji i zabudowy zespołu folwarcznego. Pałac. Park-krajobrazowy, założony przypuszczalnie ok.połowy XIXw., harmonijnie dopełniający całość kompozycji od zachodu, z rodzajem polany w części centralnej. Kolonia mieszkalna robotników folwarczych. Przemysł, technika Mleczarnia-potwierdzone w XX-wiecznych źródłach pisanych, brak oznaczenia na materiale kartograficznym. Wiatrak (koźlak)- w okresie międzywojennym o napędzie elektrycznym, zlokalizowany na południe od wsi, odnotowany na mapie z I.30 Xxw. Piekarnia-związana z zespołem folwarcznym, zlokalizowana na południe od podwórza folwarczenego (dawne ogrody), odnotowana na materiale kartograficznym. Kuźnia-należąca do folwarku, zlokalizowana w północnej części pierzei południowej, uwidoczniona na mapie. Obiekty użyteczności publicznej Szkoła -wymieniona w materiałach pisanych; murowany obiekt wzniesiono w 1870r., wcześniej nauka odbywała się w mieszkaniu nauczyciela; brak oznaczenia na mapie. Poczta. Gospoda. Instytucje kościelne Kaplica-na potrzeby sakralne została zaadaptowana dawna kuźnia, zlokalizowana w płn.-zach.części układu ruralistycznego, po południowej stronie drogi. Cmentarz poewangelicki- nieczynny, zlokalizowany w znacznym oddaleniu na południe od wsi. Objęty strefą „K” ochrony konserwatorskiej. Obiekty użyteczności publicznej. Sklep i świetlica- zlokalizowane w środkowej części pierzei południowej, w częściowo przebudowanym budynku z 1 ćw.XXw. Zieleń komponowana, elementy krajobrazowe. Park dworski- krajobrazowy, naturalistyczny; w częściach obrzeżnych ma charakter parku leśnego. Wpisany do rejestru podlega pełnej ochronie prawnej.

WIEŚ WSPÓŁCZESNA Układ ulicowy-z pozostałością zespołu folwarczno-rezydencyjno-parkowym i wybodowaniami. Stanowi on również obecnie rodzaj dominaty kompozycyjno-architektonicznej i z uwagi na wysokie walory historyczne i kulturowe zostaje objęty strefą „B” ochrony konserwatorskiej. Po 1947r. W obrębie Noskowa pojawił się nowy typ zabudowy związany z powstałym PGR-m; kolonia mieszkalna została zlokalizowana na wschodnim krańcu wsi-poza pierwotnym układem ulicowym.

ZABUDOWA Zabudowa zagrodowa (chłopska) , odzwierciedlająca niegdyś historycznie ukształtowane podziały własnościowe obecnie o charakterze zanikającym. Wiele zagród uległo wyburzeniu, część obiektów zarówno mieszkalnych jak i gospodarczych przebudowano, część utraciła swój rolniczy charakter. Nieliczne zagrody w typie pełnorolnych zachowały się na płd.-zachód od wsi. Obiekty mieszkalne lokowane głównie kalenicą na froncie parceli, ryglowe oraz murowane; wzniesione w okresie 2 połowa XIXw.-przełom XIX/XXw., nakryte dachami naczółkowymi lub dwuspadowymi. Budynki gospodarcze w przeważającej większości murowane, w tym z odeskowanymi poddaszami składowymi, wzniesione w okresie 4 ćw.XIXw.-1ćw.XXw., często przebudowane lub w stanie riuny. Zabudowa nierolnicza-to głównie 2-budynkowe zagrody, z murowanymi domami mieszkalnymi o mniejszej skali (XIX/XX w.), występujące zarówno w obrębie pierwotnego układu ruralistycznego jak i w obrębie wybudowań. Do ochrony punktowej wytypowano obecny dom leśniczego nr4 (mur, odeskowany , k.XIXw). Zespól folwarczny-stanowi niewątpliwie najcenniejszy komponent dawnego układu przestrzennego, z uwagi na wysokie walory historyczno-kulturowe, objęty strefą „B” ochrony konserwatorskiej.

ZAGROŻENIA KRAJOBRAZU KULTUROWEGO. W okresie powojennym Noskowo powoli utraciło swój pierwotny charakter wsi folwarczno-chłopskiej. Z krajobrazu wsi zniknęły właściwie całkowicie pełnorolne zagrody chłopskie. Do szczególnej dewaloryzacji pierwotnego układu przyczyniło się lokowanie nowych obiektów kubaturowych w obrębie pierwotnego układu ruralistycznego, Przekształceniu uległa zabudowa zarówno mieszkalna (nowe kompozycje elewacji, dobudówki) jak i gospodarcza często adaptowana do nowych celów; Założenie folwarczno-rezydencyjno-parkowe o czytelnym pierwotnym układzie, mimo wtórnych nawarstwień kubaturowych, objęte strefą „B” ochrony konserwatorskiej.